27.11.09

Puço

Al mirar para este retrato i pal puial adonde tie Marie da Cruç stá sintada bieno a la mie eideia un perro de sou nome "puço". Era un perreco de Arlinda, inda nuobico, quelor de burro a fugir i siempre cun ganas de fiestas cume quaije todos ls perros pouco más que mamones.
Antón, naqueilha nuite, aspuis de la cena de lhimpa an casa de tie Marie iou i Ilídio Patarrin(?) - se la mimória nun me atraiçona - fumos pa la ruga i quedemos meio sintados nesse puial c'ua bota de bino nas manos. Al ber l perreco arrimado a nós, de rabo a çaracotear botemos un arrespincho de bino pal çufino que nien meio sigundo demorou a ser lhambido. Á! tu gustas de pinga, pensemos nós, anton bamos a ber cume te aguantas a buer a la catalana. Un pega no perro de boca abierta i l outro apertaba la bota, quanto más un apertaba más l perro bebie.
Feita la "perrice" alhá l animalico se fui, meio andeble de las patas, más la sue ama adreitos a casa.
Diç que lhatiu toda la nuite, bien podie, cun meia bota de bino no bulho!
A partir daquel die, nun passaba iou ua beç a la puorta de tiu Andreia que l perro nun me lhadrasse a "agradecer" pula borracheira que apanhou.
Çculpa puço.

Buonas tardes
i buonas pingas

19.11.09

A la cumbersa cun l Padre Zé II

L Padre Zé a ditar "Al correr de la bida"


(cuntinuaçón)
FM - Anton a partir dende nunca más falestes na nuossa lhéngua.
PZL purmeiro anho que fui alhá falei pertués quaije até l fin de férias, l sigundo falei solo até metade i aspuis solo falaba mirandés. L padre Manuel Preto falaba mirandés, l padre Anible, que fui miu aluno, falaba mirandés, pus you falaba tamien mirandés, mas por fuora falaba pertués, agora torno a falar pertués.

FM - I quantos anhos stebistes sien ir a Cicuiro?
PZPus stube quatro anhos an Poiares i ende iba siempre no berano. Aspuis fui pa l Storil adonde antrei no nobiciado, un anho, trés anhos de filosofie más dous de teologie, stube seis anhos sien ir a la tierra.

FM - Mas bós screbis … zde quando?
PZScribo. Ampecei cun dezasseis anhos. An dalguns tenie muito que fazer por bias de la paróquia i las aulas de pertués que daba no seminairo i quaije nun screbie, adonde screbi más fui an Cabo Berde porque passei alhá las férias, li Antero de Quental nesse tiempo, a quien botei alguns bersos, poesie i alguns lhibros relegiosos.

FM - I cuontos? Cuontas …
PZTengo alguns cuontos que publiquei na rebista Estela, cousa pouca de que me deixei als poucos, outros tengo por publicar.

FM - I cuontas de la raia, de la nuossa giente na nuossa lhéngua? I subre Cicuiro?
PZScritas nó, sabes, l grande porblema de la lhéngua an Miranda – la lhéngua charra cume le chamában - fúrun las pessonas que habitában na cidade: ls bispos benien de fuora, falában pertués; ls padres eran de fuora, solo falában pertués, ls pursores solo falában pertués, ls comerciantes ampeçórun a falar pertués porque quien mercaba nun éran ls lhabradores mas ls funcionários de l rei que bibien na cidade. Por esso l mirandés nun pegou, mas más tarde, muito más tarde, cheguei a la cuncluson que cume lhénguas latinas l mirandés ye muito más rigular que l pertués.

FM - Cumo assi?
PZAnton!! Mira: you pido, tu pides el pide, nós pedimos bós pedis eilhes píden; an pertués ye, eu peço, tu pedes ele pede … ou este: you sou, tu sós … eu sou, tu és. Muitas cousas an mirandés son muito más asparcidas al lhatin do que no pertués.

FM - Mirai, bós cume tan grande conhecedor de l lhatin, de l pertués i de l mirandés, para quando un lhibrico an mirandés?
PZNunca! Nun fago por bias de la ourtografie. La ourtografie de l mirandés inda nun stá assente i para mi, screbir un erro ourtográfico ye ourroroso, ye cume cometer un pecado mortal. Ua beç spurmentei a screbir ua quadra i por bias de ua dúbida que nun cunsegui tirar deixei-me desso. Afuora l lhibro de l padre Moisés nun bi más nada.

FM - Mas teneis acumpanhado la eiboluçón de la escrita an mirandés. L renacer de la lhéngua.
PZTengo. I solo puodo dezir muito bien porque stá a nacer ua lhéngua nuoba, a renacer ua lhéngua nuoba, nuoba que ben de D. Afonso Anriqueç i para quien passou quaije la bida anteira sien falar na lhéngua que mius pais me dórun, bé-la agora por ende spargida ye ua alegrie eimensa. Nun fura l abade que me daba dous çtones de cada beç que iba a ajudar a missa por arresponder an lhatin i l pursor que dambos a dous falában pertués, al melhor más tiempo i más anraizado l tenerie. Cousa que hoije inda tengo algua deficuldade por bias de star muitos anhos cula lhéngua dobrada pal pertués.

FM - I na buossa maneira de ber l que se debie fazer para que l mirandés cuntinasse bibo?
PZStan a fazer bien porque hai muita giente que scribe i que cultiba l mirandés además de haber aulas de mirandés, mas l porblema ye an casa porque cume nun stamos habituados, a páiginas tantas you falo cun mie armana an pertués i eilha buolbe-se pa la lhéngua que you falo. Anton haberá necidade de falar para que nun passe l mesmo que passou al lhatin.

FM - Hai un poeta que diç que ten dues lhénguas an guerra: pensa nua i fala noutra. Bós tamien pensais an mirandés?
PZNó! Penso an pertués. Buono … a las bezes si, ralas bezes mas … ye cume me dezie tie Malgarida quando you nun falaba pertués: anton hoije torneste a la nuossa fala?

Nota: ua semana aspuis desta antrebista screbiu por sou punho cul títalo "Al correr de la bida" cerca de quarenta páiginas an mirandés, de las quales ua parte saliu tamien no jornal que publicou esta antrebista.

18.11.09

Fai anhos l padre Zé

Cun oitenta i nuobe anhos feitos hoije, talbeç seia l melhor die para ampeçar a publicar ua antrebista sue, salida onte no Jornal Nordeste /Fuolha Mirandesa. Falei cun el hai un cibo pul telemoble, estaba a sestiar porque habie rezado missa pula manhana, cousa que yá ralas bezes fai - ajuda a missa cume fazie no tiempo de l abade. Deiqui, d'hoije nun anho, sr Padre Zé!

"A LA CUMBERSA CUN L

Padre José Francisco Fernandes.

Natural de Cicuiro, nacido a 18 de Nobiembre de 1920, ourdenado cura an 1948, bibe hoije an Mogofores adonde mos recebiu i adonde falou del i de la lhéngua que daprandiu quando era nino. Para todos los cicuiranos ye l Padre Zé, l quinto cicuirano a fazer la quarta classe i l purmeiro a tirar un curso superior. De la sue bida i obra yá eiqui falemos nesta Fuolha Mirandesa i para quien stubir antressado puode ir al Jornal Nordeste de l ampeço de Abril deste anho. Tamien l blogue http://baglina.blogspot.com/ ten benido a publicar muitos poemas de l Padre Zé, an traduçon para mirandés de Alcides Meirinhos. Eiqui queda esta anterbista, que melhor mos puode ajudar a coincer esta personalidade mirandesa.

FM (Fuolha Mirandesa) – Dius mos dé buonos dies Senhor Padre. Mirai, yá alguas bezes falemos de bós mas cume nunca comeniquestes na nuossa lhéngua na purmeira pessona para esta Fuolha Mirandesa, gustarie de bos scuitar, assi cume a modos d’ua cumbersa que todo mundo oube. Por esso, ampeçarie por bos preguntar cun que eidade salistes de Cicuiro.

PZ (Padre Zé) – Tenie por ende doze anos, fui la eidade cun que fiç la quarta classe. Antrei na scuola cun siete ou uito, mas adepuis cume you era de Cicuiro i ls outros éran de Custantin eilhes matriculórun-se purmeiro, por esso quedei un anho atrasiado. Era l pursor Becharoco, batie cume un bruto, era de Aldeia Nuoba, buono pursor mas batie muito. Un die batiu-me cul punho que anté quedei cula cara anchada.
I miu pai biu-me assi i preguntou-me: fuste tu que andebiste als niales i caíste. Nó, fui l pursor. Era nas reduçones, querie que you fazisse las reduçones porque era l que andaba más adelantrado. Mas a declamar stória era cume esse storiador que dá na telbison. Aspuis parece que fui pa ls Açores, gente simpática.

FM - Era este l pursor que falais? (amostrei-le un retrato antigo cun garotos de scuola i l pursor no meio)
PZSerie …

FM - I nun bos dá fé de tirar este retrato?

PZSi.

FM - I qual sodes bós?

PZNun sei (mirando l retrato), este ye Zé Bríxemo … you … nun sei. Stou alhá mas nun me conheço. A mi parece-me que staba más arriba … se calhar sou aquel. Sabes, l retratista cobraba un alqueire de batatas ou cinco malréis mas miu pai denheiro nun tenie i tamien nun quijo dar tanta quemida por un papel que nun tenie sítio para colgar…
Pus mira que ye anteressante l retrato este i quaije solo stan cicuiranos … a mi parece-me que los de Custantin habien ido a almorçar.


FM - I l pursor deixaba falar l mirandés? Cume ye que era cula nuossa fala neste tiempo?

PZNa scuola falábamos l pertués mas fuora deilha nada, solo mirandés. Até l die que fui pa l seminairo adonde nos purmeiros tiempos que alhá stube, an Poiares de la Régua, fazien caçuada. I quando tornei a Cicuiro pula purmeira beç, lhougo na manhana seguinte fui a rezar missa cul abade, pariente de l que ye más coincido i tamien cul mesmo nome, Francisco Manuel Alves que me dixo para nun falar más esta “língua” que ye ua “língua” de farrapos, ua lhéngua atrasiada, cousa que fiç por rebréncia a aquel home respeitado. Mas tenie ua cousa buona: se un rapaç tenie tento pa la letra el fazie cun que fura a studar ou anton un pedido de antrada na guarda era lhougo atendido. Tenie muito poder l abade naquel tiempo!
Ua beç, un armano de l Padre Manuel Preto, de San Martino, fui a fazer uas partilhas i alhá se anraibou cula outra parte i antre más i menos, pimba, dou-le ua stadulhada na cabeça. Desso se morriu l outro. Fugido para Spanha, no tiempo an que Manuel Preto staba alhá a studar teologie, l abade antrecediu na justícia, cousa que bastou para que l acusado de la muorte quedasse lhibre.
Outra beç, por buolta de l anho de 1955 quando fui a la boda de miu armano an Sendin, alhá pa la raia de Infainç la guarda matou un studante pulas cuostas quando nun oubedeciu a las ordes de birar para trás. Anton l Abade fizo uns pedidos i aquilho nun dou an quaije nada, l que dou l tiro saliu deilhi, mas afuora esso todo quedou cume dantes. Éran tiempos mui ruins. Solo para ber la fuorça que l abade tenie. Dende quaije la oubrigatoriedade de falar pertués."


(ten cuntinuaçón)

9.11.09

Marcos


"la çquila, buona que mala, a ls uito dies eiguala".
Eran las palabras que oubie quando las tejeiras ou la máquina tipo torqués arrancaba l pelo an béç de l cortar.
.
Buonas tardes
i çquilas al sol


Penheirinas ... talbeç nas Garbancinas


Son fuontes las penheirinas
Cul merujeiro na sierra
Agárran l’auga a las nubres
Çcarrégan-la na tierra.

La fuonte nas penheirinas
Gota a gota bai botando
Pon tempeiro nas raízes
Ye l ourbalho caminando.

Penheirinas que son fuontes
Fazen de l puolo un terron
Refréscan la sementica
Que há-de botar un melhón.

Penheirinas de palabras
Agarrai estes sonidos.
Falai neilhes, cantai alto
I bereis cume estan bibos.

Penheirinas son las gorjas
Bien abiertas a boziar
Na lhéngua cun que nacimos.
Son palabras a manar.

testo roubado eiqui