25.1.17

Santo Andrés

La capelhica, ou melhor, l sbarrulhado de la Capielha de Santo Andrés, queda nun puialico de las arribas a un tiro de lapada de la marra Freixenosa - Cérceno.
Ye un sbarrulho cumo muitos que hai por todo l Praino, cumo por eisemplo la Capielha de la Maçaneira an Prado Gaton,  Santo Albin (antes de ser amanhada) an Bila Chana ou San Paulo an Sendin. Mas este sítio de Santo Andrés nun ye eigual a más ningun a nun ser no amuntonado de piedras que drúmen azimbradas al tuoro de ancianas oulibeiras. Deilha bos quiero falar hoije:
Tenie you por ende uito ou nuobe anhos quando me punírun de sacristan por mius pais seren mardomos de San Juan Batista, l patrono de Cicuiro. Miu pai estaba de guarda no posto de la Corredoura, termo de Cérceno, caras a Freixenosa, you i mie mai por Cicuiro i mie armana nos studos an Miranda.
No Deimingo de Ramos ye tradiçon ls mardomos dáren, a la salida de missa, ramos benzidos pul cura, para que todo mundo pudira ir a poné-los nos panes para que tanto piedra cumo nubrina nun díssen cabo deilhes. Ramos de oulibeira! I adonde haberiemos nós de ir a sacar tanto ramo se an Cicuiro nun habie essa árbol? Alhá miu pai amanhou modos de irmos a tener cun el porque nas arribas diç que habie a la farta.
No die marcado, inda sien sol, burro albardado i alforjas de bolretas alhá mos punímos a camino passando la Pruoba, Malhadas, Alto de Bal de Mira, até abaixar a Cérceno adonde almorcemos. Almuorço brebe porque habie priessa i almuorço pesado nun cundezie cun caminadas nas arribas.
Passemos pul camino até la caseta i toca a abaixar adreitos al riu! que galanton tan grande el habie feito! Por fin ua capielha sbarrulhada antre oulibeiras de tuoros mui gordos i retorcidos. Nua parede an frente, un manantial a canalon cheno, auga fresca, clarica, filtrada por aquel abismo de piçarra atrás de nós. Ambaixo, l riu d'auga meio berde, parecie parado cumo quien diç: ouserba-me i sinte cumo sós pequeinho al pie desta naturaleza. A la dreita, ua barreira a prumo adonde solo aiglas i gralhas pousában. You iba çcubrindo aquel mundo anquanto mius pais podában las bordioncas de oulibeira para dar de ramo no deimingo. Dous feixes anriba l burro i ála barreira arriba que no die a seguir habie que tornar a Cicuiro. Bien loinge quedaba la Corredoura!
Més de Agosto de 2012, die 23, andaba you cun Amadeu Ferreira an busca de cruzes, de cuontas i de l que pudíssemos çcubrir pul termo de l Praino. Ampecemos an Miranda, apuis Cérceno a la eigreija, la fuonte mediebal i a Santa Marinha. Eiqui, a la selombra dun gordo castanheiro preguntei le:
- Conheces Santo Andrés?
Respundiu que nó, l que para mi era ua admiraçon mui grande. Anton you de la Raia iba a amostrar le a el ua cousa que era quaije no sou termo? Mas si nun sabie nien nunca naide l habie falado an tal.
Passados tantos anhos yá nun daba fé de l camino que tamien estarie mui demudado i por aquel termo tamien naide habie que mos anformasse: dues horas andemos perdidos nas arribas, por peinhas, escobales i bielhos castros.
Tornemos a la estrada i antre dues binhas, un camino a la esquierda que yá me parecie haber pateado, un camino que passa an zlhado de l que sobra de la caseta de la Corredoura. Tenie que ser aquel l camino, que más abaixo nun tenie salida i oubrigaba a abaixar a pie puosto por un carreiron que atrabessa un portielho de tranqueiro an piçarra a prumo, assi cumo dous fincones gastos adonde ya habie sido sítio de canhiço.
Apuis dun touçon de oulibeiras arrodeadas de silbeirones aparece l portal de troça redonda cun aqueilha cruç que nun parece cruç: la Cruç de Santo Andrés!
Al redor solo l sonido de checharras no rechino de l sol de agosto.
Na parede, inda estaba la fuonte d'auga piçarrenta cun que matemos la sede.
Anquanto Amadeu escrebie, you mirei las mesmas oulibeiras que un die me amostrórun las arribas l riu eilhi tan acerca.
Tornar alhá ... quien sabe?

17.1.17

Santo Anton ou Santo Antonho?



17 de janeiro


Die de Santo Anton de Dzerto - cuincido tamien cumo Santo Antonho, l eigípcio.

Apuis de ler un artigo d’hoije no “La Opinion de Zamora” de sou títalo, “Zamora – los perros gobiernan por San Antón” bieno-me a la eideia la fiesta de Santo Antonho, la que se fai an de Cicuiro todos los anhos a 10 de janeiro.

Siempre fui esta fiesta un ritual ligado a las anfermidades de ls animales i la deboçon a tal santo ben prancipalmente dende, l que nun joga cun ls milagres que tenerie feito Santo Antonho (Fernando de Bulhões) de Lisboua (Pádua).

Se hai Santo a quien son “cunfiados” ls animales ye a Santo Anton (beia-se l causo de San Martino).

Desta maneira, tenemos un Santo a quien fázen fiesta an Cicuiro por curar i tratar de ls animales mas que fai sermones a los peixes, cumbirte binte ladrones dua beç i de malzinas pa la criaçon … nadica. Por outro lhado, tenemos un Santo (Santo Anton) que cura ls animales, ye un de ls Santos más antigos de la cristandade i tamien ye cuincido por Santo Antonho, l Grande.

Ora, assi a las purmeiras i sien más buscas ou estudos, que deixo para outras caliendas ou para quien querga botar mano, la fiesta de Cicuiro na cual se benera Santo Antonho, nun tenerá ourige no Santo Anton / Antonho l Grande?

Ya oubi (tradiçon falada) que la Sierra de Cicuiro (Serra da Luz –nó l Cabeço de la Lhuç) tamien se chamou Sierra de Santo Anton (Antão an pertués).

Tengo para mi que nun naci no die de Santo Antonho (10 de jqaneiro), mas no die de Santo Anton (que se celebrarie an Cicuiro l die 10 i nó a 17 cumo no restante de los lhugares.