23.11.08

La bica a la casa de tiu Pito

.
Datadas de amprecípios de los anhos sessenta - lhougo aspuis de ancanhar l'auga de los Lhameirones - fúran estas bicas espargidas pul lhugar, l purmeiro zbio de l pobo para más loige de l ribeiro. La Pataca i l Palumbar recolhien auga na fuonte de baixo, l bárrio de l'Eigreija i algun Bário Alto na fuonte de "Tie Rita" anquanto la outra metade (adreitos a las eiras) iba a la Fuonte de la Senhora. Ye l'auga ancanhada que cria cundiçones para que se fágan casas na Ourrieta de las Eiras ou na canhada.
Eigual a esta bica furan puostas más trés: a la Puorta de tie Marie Nebes, a la porta de Tiu Delgado i outra an frente a la casa de la scola. Dous chafarizes pa la cria tamien fúran puostos an sítios bien scolhidos: un al pie de las eiras de Bouça Çanca i outro a la punta de baixo de l lhugar.
An finales de sessenta, amprecípios de setenta, cula nuoba mai d'auga, más bicas se puniran: a la puorta de tiu Poulino, de tie Balbina i de tiu Martinico.
Hoije ampeço amostrando esta, que tal cume to las outras, junto todos los chafarizes, amostran la relaçón de un pobo i la sue auga.
.
Buonas tardes
i cántaros chenos

19.11.08

Ua Fiesta no Praino

Retrato roubado eiqui
Según la propaganda essa que bos amostro, péç-me que nun se bai a derretir solo la gelada. Para mi, cume quaije todo mundo gusta d'ua buona rambóia, inda por anriba se trazir la cultura de l pobo, tanto la nebada cume l cenceinho han de se buolber merujeiro.
.
Buonas nuites
i bombos cun buonas mocadas!

17.11.08

Martino

Cruç de Sant'Amaro i Capielha

Ua mala feita de cotin adonde de béç an quando chocalhaba l lápeç aspuis de un rudión más fuorte a camino de la scola i un libro de leitura éran l “Magalhanes” que Martino lhebaba todos los dies anté la casa de cantarie cula moreira al pie de l cabanhal pequeinho, mas nunca antes de haber ido a apanhar meio sembrador de castanhas alhá para adreitos a Ourrieta Cuba.
Scasso de chichas, amperrunhadico, cun siete ou uito anhos i yá de cara i tiesta meio angurriadas, era l retrato de fomes tamanhas cume nuites d’Eimbierno. Antelgéncia que tebira, de pouco ou nada adelantrarie contra la barriga chena d’aire que nien l’aliento de castanhas cozidas a rodrar nas tripas, desaiuno de todos los dies, aplaquiában. Sue mai, a quien you nunca cumprendi, talbéç pula rábia que siempre trazie cun eilha, ua mai solteira de dous zorros, sofrida, deixada al abandono por aquel a quien se dou, tamien nunca le tenerá dado nien meio agarimo que a todo mundo le gusta inda más quando se ye nino. Se an dalgun sfregante le dou ua risica pal filho más nuobo, nunca naide la biu. Ua persona que al melhor naide coinciu mas que a la sue maneira, a los sous, dou l melhor que tenie i sabie.
Un burro ruço i outro negro, cume you tamien naquel tiempo, éran la boiada que Martino guardaba alhá pa la Cabada ou no meio dalgun restrolho adreitos a los Palheirones.
Un die, chegado se calha de Bregáncia, tenerie él por ende uns catorze ou quinze anhos, talbéç menos, dóran-me la nobidade: Martino? Fui para Spanha a sebir nun Hostal!

Anté hoije, acho que nunca más stube cun él, mas hai cachico lembrei-me i dou-me ganas de le dar un abraço ... adonde quiera que steias.

Buonas nuites

i buona suorte

9.11.08

Posto Fiscal de Cicouro



A camino de la "doutrina" ou anquanto las catequistas nun chegában, an frente al gradeamento de la jinela muita béç se boziou "móóssca!" L que nun sabiemos era que eilhi habie sido l antigo Posto de la Guarda an Cicuiro.
"- Inda l outro die me dizirun a mi que eilhi na casa onde bós morestes era l posto de la guarda …
- Mesmo agora tu bás … para te certeficar … bás alhá e puodes ber: PFC.
- A bós dá-bos fé de ser eilhi?
- Nó. Saliu deilhi no tiempo de miu abó … i antes de ir pal Bárrio de Palumbar inda stubo na casa de la Abadia. Tu inda te lembras que eilhi por baixo de la fuonte de tie Rita habie ua pila cumprida c'uns buracos … que éra para dar de buer a ls cabalhos.
… las armas eran puostas naqueilhas stacas … creio que inda há-de haber alhá alguas, dues, assi feitas a çuola, toscas … para pindurar las capas.
I habie tamien un burro de palo adonde los guardas i l teniente ponien las selas. Dába para quatro selas. You an garoto inda andube muito anriba daquilho, tanta béç, tanta béç, aspuis parti-lo de tanto mos angaiolarmos anriba."
.
Assi falaba tiu Zidério - hoije cun oitenta anhos - no brano de 2008.
Son las cumbersas que ponen bida nos retratos i estes por sue béç ambibecen las memórias.
Quanto al puial - partido, cun grande pena de muitos - tén alhá uas pocicas que Thierry retratou cume fazendo parte de cunstelaçones ou cousas asparcidas. Nun sei se tén rezón, tenerá talbeç, mas alguas deilhas furan feitas an anzonas de garotada.
L que aquel cabanhalico tamien tén ye ua abrigada soalheira adonde muita meia se fizo i manelos se filóran. Al melhor l puial tamien se partiu por bias de tanto lhino ajudar a malhar.
.
Buonas tardes
i buonas cumbersas.

7.11.08

Corta Mar





Aspuis de lomear más esta família, que nun stá cumpleta porque más nun zlindei, queda-bos tamien l retrato de fundo. Esse tén que se l diga i por bários motibos:
ye daqueilhes que fálan de boca cerrada.
.
Buonas nuites
i buona suorte

2.11.08

Facho

Facho - ancruzelhada
Cume an tiempos antre las scaleiras de tiu Cassaco i la barbearia de tiu Bicente - sítio de barbas, pelos i cumbersas a la lhuç i calor de l sol de la manhana de Deimingo - hoije ye na Casa de l Pobo stribados no balcón a çurripiar ua copa ou meia cerbeija que las cumbersas ampeçan, las lhonas fazen memorias i las cuontas se antressacan uas aspuis d’outras assi cume balancigas nacidas de semientes arramadas al calhas nua binha stercada de nuobo. Ye nessas cumbersas que se çcute la eidade d’ua çreijeira, l zaparcer d’ua cruç ou l nacer dun chamadeiro. Porque se chama assi neste sítio ou ne l’outro, todo eideias que mos chegan de la memoria que l pobo cunserbou geraçones atrás de geraçones.
Aquel die falaba-se de l Facho: “chama-se assi porque no tiempo de las guerras eilhi stában personas cun fachucos para dar sinal de l’einemigo … ” dezie Loutério.
La berdade nun anda loinge d’ende i l sítio de l Facho, ou adonde le chamóran Facho pula purmeira béç, será más ou menos adonde hoije stá l depósito d’auga, l maior ponto de cota de todo l praino (856m) sien cuntar cula sierra (911m) no Castielho (este si l sítio más alto de l cunceilho i de adonde se abistában los reinos de Castielha, León, Galiza i Pertual).
Más tarde l chamadeiro espargiu-se i quemiu tierras de l Prado, de l Cabeço i de la Lhagonica anté chegar al que hoije ye: las tierras antre los Cousses i l Prado. I na berdade eilhi habie un facho puosto no tiempo de las guerras cula Fráncia de Napoleón para dar abiso an causo de chegada de l’einemigo. Era un sítio cun centinelas, begias de la raia que botában un foguete para abisar outros Fachos de l peligro que s’arrimaba.
L Abade de Baçal diç assi an Memórias Arqueológicas – Vol. IV:
Em 1809 vendo toda a fronteira transmontana ameaçada pelo inimigo o presidente da junta propôs na sessão de 17 de Janeiro desse ano a adopção de providências conducentes à defesa da região mirandesa e no dia 24 desse mês fez reunir uma sessão extraordinária; da acta dela copiamos o seguinte:
“...
Assentarão portanto uniformemente que os pontos mais essenciais que carecem de ser promptamente fortificados, he Paradella, Senhora da Luz, Cruz de Candia, Moinho da Raia, e alturas de Avellanoso ....
Em quarto lugar se julgou do mesmo interesse que affectivamente se posessem seis fachos a saber: primeiro em Val d’Águia, o segundo em Aldeanova, terceiro Paradella, quarto Senhora da Luz, Quinto Cicouro e sexto em Avellanoso, isto he, para de noute e para de die seria muito conveniente que houvesse foguettes nestas mesma posiçois.”
.
Nota: ambestigaçón científica de Amadeu Ferreira - Agosto de 2008
.
Buonas tardes
i fachos acesos