28.6.10

De sol a sol

Sacados de las eiras de la Cruç a ua çtáncia de cinquenta metros un de l outro, un die anteiro los aparta i ajunta.
.
Buonas nuites
i un santo spertar.

22.6.10

Ninetes


Morában a la punta de baixo de l lhugar, na Pataca, decendientes de un de los antenados de La Marçuola, antre las cortinas de la Moraige i de l Rigueirino no camino bielho para San Martino. Más tarde, ende pul tiempo de la boda de Guiomar mudórun-se pa la casa adonde inda hoije bibe Tie Mariana junto a la Fuonte de Tie Rita.
.
Buonas nuites
i buonas lhonas

13.6.10

Liçon III

cuntinuaçon

L lhugar staba dzerto. Habi-se zbaziado pal termo casando-se a la naturaleza na sinfonie de la lhuç.
Marie Lónsia antrou an casa sien topar an naide. Sintou-se al lhume adonde ardie un tiçon, ancarou los uolhos nas brasas e quedou-se pensatiba no scanho ambuolta na lhuç anubrinada. Por adonde andarien, naqueilhas horas, ls sous armanos i sobrinos: toda la família.
Tenie un sobrino, Ferradosa, tomado pul gusto de la caça.
Aquel die los caçadores fazírun un ouxeio, cumo dízen, a los lhobos i cun tanta suorte que lhougo l Ferradosa chimpou, d’ua bala certeira, la más guapa muostra daqueilhes montes: un forçudo lhobon. Cargóran-lo nun carro de bacas, mas estas assi que lo fareórun, nun lo querien trazer. Fui neçairo tapá-lo cun xaras i urzes, queiruolas i muita ramada para que las bacas nun çcunfiassen i nun se spantássen daquel muorto, que mesmo muorto amponie respeito i un miedo de aflorear los nérbios. Los animales puxórun cuontrafeitos, scorniando i scoucenhando mesmo cun los uolhos tapados cula jaqueta i l colete de l amo. Nun tenie más nada a la mano para l amansiar ls sentidos. Mal sentien por esso un filo de sangre durante ua lhégua a assinalar l camino.
Chegados al lhugar la besta-fiera quedou ancerrada nua casa solica no terreiro, no meio de l lhugar. Ferradosa rodrou dues bezes la chabe e fui-se. Tumbou l siléncio de la nuite no lhugar. Drumen assossegados ls sous moradores.
Mas, ende pulas dues de la manhana todo mundo fui nun repente spertado c'un oulear de delorido de cortar la respiraçon i anregelar l sangre. Dalguns caçadores alhebantórun-se a la jinela, agarrórun las spingardas i bíran passar al strelhumbre de las streilhas, ua lhoba einorme, ouleando, correndo, anraibada. Bírun-la sumir-se nas rugas streitas por adonde habie passado l carro i dar buoltas al terreiro, arrodeando la casa sola ua i muitas bezes, chamando an altos bózios zasperada, ancunsolable por aquel, que nun oubie más, nien arrespundie, de l abraço de la muorte!
Naide se astrebiu a lhebantar-se aqueilha nuite i nas que se seguírun passou l mesmo anquanto nun queimórun las sobras de l lhobo que aporbeitórun para fazer unto – un unto mui buono que cura l rematismo, cumo aquelha liçon fuorte cura las miolheiras dzriguladas … e até la de l Charca que al antrar an casa cuntento de la bida iba cantando l tró-la-ró-la-rá.
Las androlinas naqueilha hora roçában na baranda fugindo assustadas.

José F. Fernandes - Padre Zé

Porto 4 de Febreiro de 1962

10.6.10

Liçon II

cuntinuaçon
A la hora marcada inda mui cedo cumparecírun los dous antes de clarear l die.
Ajoeilhórun-se nas lajas fries aguardando cun pacéncia l benir de la lhibardade.
L Sr. Abade alhá apareciu tamien mui ancapotado, mas sien grandes priessas.
Agarrou un desses lhibros bielhos de piel angurriada i de letras gordas an que los sés i los fés, los us i los bés se baralhaban, i, por el rezou, rezou, todo un saltério dun lhatin misterioso.
De quando an beç alhá spargie auga benta, nas rezas, para melhor sortir eifeito, para pegar: pus claro!
L zditoso par speraba dzapaçanciado que aqueilha cerimónia lharguíssema benisse a acabar; i muita admiraçon fazie de que para se casaren bastara un si i, para se çcasar nun chegaba la reza dun lhibro anteiro de eigreija i toda ua pila d’auga benta.
Eilha anrebulhada nun xal de estame tritaba de l friu que chubie las lajas húmedas, el sentie ua delor fuorte a atrabessar nos renhones, i ls zinolhos, adromecidos de stribar-se ora neste, ora naquel.
L Sr. Abade de la freguesie cuntinaba sério, sintado na cadeira de suola, no tabrado alto tocando los lábios, segredando i çpejando caldeiricas d’auga benta pa riba i pa los lhados. Eilhes mirában-lo assujeitados, perguntadores.
Nun habie modos de rumper aqueilha fuorça, aquel nuolo quinze anhos atado. Atar na eigreija nun ye pándiga ningua.
L sol yá daba pulas jinelas. Ls dous casados buscában ler nun sei l quei na cara de l Sr. Cura, sério, cumo la státua de Santo Amaro. Perscuitában-lo i percuitában-se na meditaçon, cun cerimónia.
Por fin, pregunta el birando-se:
- Dezi-me, Sr. Reberendo Abade, inda demora muito?
Ningua respuosta!
- Quanto tiempo falta para acabar, Sr. Abade?
- Siléncio.
De quando na beç l heissope bolába-les na cabeça scurrindo auga frie.
- Sr. Reberendo Abade, suplicórun dambos a dous, acabai cun esto.
- Por fabor!
- Nun puodo más. Ui! Quando acabará, parece que me muorro.
Senténcia de l belhico: - acabará efetibamiente lhougo que un de ls dous eiqui presentes se morrrir, anton l outro queda çcasado “dzanforcado” i quite para se casar sigunda beç.
- Nanja you!
Alhebantórun-se ls dous dun poulo: - Nien you! – Bá, bá, aton?
- Aton you nun bos abisei no amprecípio? Sereis bós ls purmeiros casados a dar scándalo na nuossa tierra i nestes alredores, adonde ningun casado dou nunca que falar, nien un cachico assi?
I apuntaba l branco de la unha.
Se nun podeis bibir juntos bibi apartados de casa, mas siempre home i tie, siempre casados “anforcados” até morrer, rostro alhebantado i cuncéncia lhimpa.
Por esso diç l pobo: “antes que te cases mira l que fazes”.
Saliran dambos a dous de la eigreija, dezírun adius a la francesa, birando las cuostas partírun ls farrapos i las bidas i spurmentórun nunca más se topar no camino. Era ua destas guapas manhanas de eimbierno nas biesperas de la primabera sien aire, de gelada branca i l friu seco, nubrina adelgaçada. Cada un de los dous tornou adreito a la sua antiga casa, pulas caleijas más scónsias adonde las carriças chilriában, cuntentas, buscando ls sítios pa los sous niales.

ten cuntinuaçon

José F. Fernandes - Padre Zé
Porto 4 de Febreiro de 1962

9.6.10

Liçon

Casar-se, diç l pobo, ye “anforcar-se”.
Habie muitos anhos que Manuol Charca i Marie Lonsia bibien “anforcados”.
Nun tenien filhos i l amor i amisade dun pul outro longe de crecer arrefeciu cul somar de ls anhos i l cair de la niebe de ls eimbiernos.
Arresulbírun por esso nun triste die “dzanforcar-se”, quedar libres i quites. Cumparecírun, sigun se diç, delantre de l reberendo Senhor Abade Cura (assi l dízen)! I cumo hai giente capaç de todo tamien you sou capaç de acraditar, mas zde yá declaro que nun pongo la mano no lhume!
- Sr. Reberendo Abade, nós benimos eiqui … si! … ou melhor. You nun sei se me splico. L Sr. Reberendo Abade, nun sei se dá fé … ye que mos casestes. Pus nós benimos … si …
- Nós benimos, splicou rexerta la cumpanheira, para que l Senhor Abade assi cumo mos casestes mos tornassedes agora a çcasar. Nun podemos bibir juntos …
- Nien más un die! Nun mos damos bien … yá bimos que nun fumos feitos un pal outro!
Admiraçon de l reberendo belhico de pelo branco que iba para quarenta anhos pastoreaba aquel lhugar de Alhá-Santo i nunca l habie passado un causo semelhante.
- Anton los mius amigos querien agora çcasar-se, apuis de tantos anhos que bibírun felizes? Santo Dius, que eideias tuortas bos chubírun a la cabeça! Pus nunca oubistes dezir que aquilho que Dius ajuntou, l home nun aparta? Casar-se ye “anforcar-se”! unir-se para siempre!
- Diç l Sr. Abade: anhos felizes? Amargosos cumo la fiel de l mundo! Solo me tem relado la bida i lhebado a las puortas de la perdiçon este home, de cabeça zmiolhada.
- Calha-te xodairo! Tonta! Se nun stubisse eiqui l Sr. Abade, you te darie ansinarie.
- Bien bedes Sr. Reberendo Cura que nun podemos bibir juntos. Çcasai-mos quanto antes pul amor de Dius i de quien alhá teneis, por fabor de las buossa almas.
- Sr. Sr. Reberendo Abade dai l dito por nun dito i l feito por nun feito!
- Nun puodo!
- Cumo? Nun fui Buossa Reberendíssima que mos anuolou yá alhá ban quinze anhos? Passo más mal dado de la mie bida! Quien ata tamien dzata. Ora ua cumo essa.
- Mira Manuol, tu nun passas d’ua cabeça uoca, un bazbaque, un simplico que nien sequiera antendes para que beniste a este mundo; todo esto porque an pequeino nun fuste a la doutrina cumo debies. Mas tous pais ye que tebírun la culpa; i tu; Marie Lonsia, outro tanto.
Ide para casa, ganhai tino i pacéncia i nun torneis acá cun essas boubadas a dzanquemodar. Solo assi bos puodo cumbencir.
Por ua temporada las cousas cumponírun-se mas apuis bulbírun al mesmo. Tanto maçórun l Reberendo Abade que este se arresulbiu a dá-le ua liçon pimpona, de beras i nó de palabras.
- Beni acá no die tal que you bos çcasarei na eigreija. Bou-bos a dzatar.

ten cuntinuaçon
 
José F. Fernandes - Padre Zé
Porto 4 de Febreiro de 1962

6.6.10

Monteiros





Morában a la punta de baixo de l lhugar, quaije a la antrada pa la caleija de los Uolmos de la Rodeira.
Nun stan puostos por orde de eidades porque tamien nun sei "ancarreirar" bien la família yá que a bien dezir solo cun Tiu Aldino ye que tube i tengo l prebileijo de falar i de tomar cunseilhos siempre que me arrimo a sue casa, bezina de la que me biu nacer, por sinal feita por el antes de ir para Angola nos anhos sessenta.
De la família de Tiu Zé, haberá biznietos i tataranietos, mas cumo stan todos para Fráncia...  Tie Demetilde se ancargará desso no més d'Agosto.
Hai un par d'anhos, an Cicuiro, staba todo mundo de l lhugar acupado culas bandimas, you más andeble c'ua pruma nua airaçada, quando chega al terreiro un carro: Tiu Aldino! nun sfregante me puso no spital an Miranda.
L outro die an cumbersa diç assi el: "pus mira que de la maneira que stabas nun cuidei you que tornaries acá por tou pie."
Se calha fui l tiempo que bos "roubei" anton, l culpado por esso i alhá tenereis que me aturar dalgues bezes más quando mos birmos.
.
Buonas nuites
i buona suorte