28.10.08

Baglina

Hai palabras, palabricas, palabrones, "palabrouços" ... que són berdadeiras muostras de l gusto pula lhéngua i pul Praino. Eilhes dizen más do que la melhor de las profecias.

Beia, Beiga, Baglina (?)

Beiga – Bilachana [La Beiga i Cabecico de la Beiga], Caçareilhos, Infainç [Beiga], Malhadas [Ruga de la Beiga]
Beia - Augas Bibas, Cicuiro [Beia Grande]
Balhe de la Baglina – Cicuiro


1. L chamadeiro Beiga eisiste muito na tierra de Miranda, mais que ls arriba puostos, yá que la recuolha inda nun stá cumpleta.
Ye ua palabra deribada de l ibai > riu, que inda eisiste an basco, dende que muitos outores cúiden que la ourige de la palabra ye spano-basca: (i)baika. L sufixo –ko, -ka andica pentença, l que ne l nuosso causo quererá dezir region pertenciente a un riu; terreno regado ou alhagado. [Álvarez Maurín, Diplomatica asturleonesa. Terminologia Toponimica, Universidade de León, 1994, 215-216]. Formas antigas uaica, vaica, uajca, uayca, uaiga, vaiga, uajga, uaika, uayka, mas tamien las formas an que an beç de «a» achamos «e». Doc. secs. IX-X. [Jose Ramon Morala Rodriguez, Toponimia de la Comarca de los Oteros (Leon), 1989, p. 210]
An Cicuiro i Augas Bibas l chamadeiro aparece cula forma Beia, an que se dou la caída de «g», causo que muito se dá ne l mirandés de la raia i ne l sendinés, assi cumo an Augas Bibas i san Pedro, quando esse «g» ye antrebocálico i aparece apuis de «i».
Na porbíncia de Lhion, an Spanha, aparece bárias bezes [cuntei quatro, mas seran mais] l chamadeiro Veguellina que ls bários outores dízen benir de vega, cun sufixo doble deminutibo: vega+iella+ina. Nas Stúrias achamos l deminutibo beguina.
Esta poderá ser tamien la ourige de chamadeiro cicuirano Balhe de la Baglina. La forma ba- an beç de be- solo puode splicar s’acauso la ourige fui ua de las formas antigas an «a». Mas dar-le esta ourige a aquel chamadeiro dexa-mos bárias preguntas defíceles de respunder: se assi ye cumo se splica: que na mesma tierra apareça la palabra cula forma an «e» [Beia]? I que nestes causos haia caído l «g» [Beia] i an Baglina nun haia caído? Por todo esto, cuido mui arriscado dar-le la mesma eitimologie a Veguellina i a Baglina.


2. Cuido que ua possible splicaçon pa l’ourige de l chamadeiro Baglina ye que la palabra nun benga de «vaiga / veiga», mas de valle [lhatin valle(m)], que tamien apersenta la forma antiga valge, que tanto era masculina cumo femenina [Rafael Lapesa i Constantino García, Léxico Hispánico Primitivo (siglos VIII al XII), Real Academia Española, 2004]. Se assi fur, antoce la eiboluçon poderá haber sido: valge+ina > vaglina > baglina, an que –ina ye l deminutibo, i se haberá dado ua metátese, cul –l- a passar palantre de l –g- cumo muita beç acuntece an mirandés.
Cul tiempo perdiu-se l berdadeiro senificado oureginal de Baglina, al modo que l chamadeiro se fui tornando outónomo. Por esso, las pessonas sentírun la necidade de le poner atrás la palabra balhe, algo que solo l tiempo splica.

Eiqui queda l ampeço dun camino que nun puode deixar de cuntinar.

AF (Outubre de 2008)
Amadeu Ferreira

Buonas nuites
i "palabrouços" para nun çquecer la raiç

3 comentários:

Anónimo disse...

Con todu respeutu, nun concuerdo cona explicación del topónimu "Baglina" que nos ofrez el miou almiráu Amadeu Ferreira. Pienso que la primera explicación qu'apuntaba yera la cierta: "Baglina" ye l'harmanu mirandés del llionés "Veguellina" ou del asturianu "Veiguellina". Las supuestas obxecciones fonéticas son todas salvables:

- El /a/ de "Baglina" frente al /ei/ de "Beia" explícase pol carácter átonu de la primera. En posición átona el vocalismu asturollionés ye mui lábil, y ye perfectamente posible que, dacuando, el ditongu -ei- se reduza a /e/ ou mesmo a /a/ (cf. asturianu "Armayor" < eiru mayor), ou mesmo que se suma (ast. "El Reglal" < el regueiral).

- En "Beia" cae el /g/ porque ta ente vocales, que ye la posición que propicia esta clas de síncopas. En "Baglina" nun chega a cayer porque cae primeiro /e/ átonu pretónicu (el que quedaba ente /g/ y /lh/) y eso fai que /g/ se convierta nel primer elementu d'un grupu consonánticu, posición na que yá nun se dan las circunstancias propicias pa sumise.

- Nesa posición agrupada con /g/ el -lh- faise impronunciable en mirandés (y n'asturollionés, portugués ou español), y tien que convertise na outra consonante lateral: /l/. Eso mesmo pasa n'asturianu, en casos cumo "ab(e)llugu" > "ablugu".

- Finalmente, la hipótesis de que "Baglina" remonte a una forma primitiva "balge" tien una obxección grave: nesi tal "balge" el dígrafu {lg} debe ser una simple grafía medieval que representa l'actual {lh} de la ortografía mirandesa y portuguesa, y non una combinación de dous fonemas.

En conclusión, creo que'l topónimu cicuiranu "La Baglina" ye una forma derivada (reducida, podríamos dicir) d'un antecedente mirandés "*La Beiguelhina", de filiación absolutamente asturollionesa.

Cordiales saludos asturianos a los harmanos mirandeses.

Fernando Álvarez-Balbuena

Tiégui disse...

Buones dies a todes !

Oh ! Isso pon-se cada beç mas antersante, acho que bou a deixar de studar las antenas que ya nun me meten graça :-)))

1-You gustaba de la splicaçon cul lhatin balge, mas se se trata dalgo de grafie i de tontaries puliticas anton nada :-(

2-La splicaçon de Beiga que se bei assi an muitos sitius tamien nun me gusta. Splico, an basco, al sufixo -ko ten uas siete segueneficaçones defrentes, cun forme que steia cun berbo ou la situaçon de la palabra nua frase puode querer dezir : pequeinho, ir an direçon de, yê de..., bater cul pie, formar feturos, i nun sei que mas inda.
De maneira humoristica tenemos al eisemplo seguiente : ipurdi(culo) que da ipurdiko > "culico" ou "puntapie nal culo" ou inda "al culo de..."
Ya bedes que ye mesmo mui cumplicado !

Daquessa maneira la mie eideia ye la seguiente, tenemos dues eipoteçs :

1- Beiga > ibaiko > ribeirico

2- Beiga > ibaiga (ibai+aga) > sitiu de ribeiro(s)

Penso qu'essa seia ua eitimologie mas curreta purque se dezies que ben de ibaiko nal sentido que -ko ten haber cun pertencer a algo, anto esse "algo" ten de star tamien nal nome dal sitiu se no la cousa ye curreta (i.e : etxeko Tiégui > la casa de Tiégui).

You tengo ganas de dezir que Baglina ben de "ibaiko lina" > lhino de la ribeira/ dal riu/ dal ribeiro.
Ya an basco nun se diç "lina" para lhino, mas "liho". Mas inda hai la raiç "lina" an outras palabras cum linaza > semiente dal lhino, linaberri > lhino nuobo, etc...

Bon, eiqui bos deixo an camino, bou m'a saber de las mies antenas.

Querie deixar ua nota suobre la zapariçon dal "g". An Samartino las pessonas dizen "ruga" ya an Cicuiro i Custantin deziemos "rua", mas cuntinamos an guardar la forma "ruguita" (pequeinha ruga) adonde al "g" nun zaparece mesmo sendo ende antrebocalico. La mesma cousa acuntecera cun "beia" i "baglina".

Fernando haber se benies a ber al Caracho de Custantin an Dezembre. I a grabar alguns bielhos a charlar :-)))

Boieiro disse...

Buonas tardes a todo mundo

Antes de botar cumbersa subre l assunto tengo que agradecer a quien yá screbiu suobre él e dezir que dessas cousas de eiboluçones de la lhéngua, fonéticas, gramaticales, de chamadeiros, etc. sei pouco más que nada. Por esso aquilho que direi nada tén de ciéncia ou de studo, mas antes un pensamiento dun curjidoso.
Nessa linha, bamos al purmeiro causo: Baglina. La ourige tenerá lhigaçoes ou paralelismos cul chamadeiro "Veguellina" (Veguellina de Orbigo - pobo acerca de León) i que poderá haber passado pula alteraçón de l "V" para "B", cai l "ue" i tenemos Vegllina. An mirandés un "ll" lei-se "l" i nó "lh" cume an pertués i l "V" diç-se "B". Antón tenemos "Beglina" que puode dar cun muita facelidade "Baglina".
Más nun sei splicar mas nun andará loinge dende.
De l pouco que tamien sei destas cousas de chamadeiros, la spriénça diç que las mudanças són mui bagarosas i a las bezes ninguas zde hai séclos atrás, por esso stou cumbencido que la ourige de la maior parte deilhes tén a ber un pouco cume quando ls sploradores de l nuobo mundo dóran als sítios adonde chegaban: ls nomes de tierras que yá cuincien.
Muitos chamadeiros nuossos tenerán essa ourige, outros cun ls produtos ou árbols que habie ou que se sembraban: "Zikirio" la palabra basca para "centeno" (Cicuiro cume l sítio de l centeno ou adonde se daba l centeno).

Quanto a "Beia", a miu ber tenerá relaçón cun sítio (balhe) de cunfluénça doutros balhes. Inda dou fé de no meio de l lhugar de Cicuiro le chamaren la Beiga, chamadeiro esse anterpretado cume un sítio adonde las personas s'ajuntaban fuora dal sagrado.

Abraços